Tôn tạo Khu di tích mộ bác sĩ A.Yersin: Việc làm ý nghĩa

Xung quanh việc tôn tạo Khu di tích (KDT) mộ bác sĩ A.Yersin (ở xã Suối Cát, huyện Cam Lâm, Khánh Hòa), những ngày qua, dư luận rộ lên với nhiều ý kiến khác nhau, thậm chí trái ngược nhau. Vậy, thực chất của vấn đề nằm ở đâu? Vì sao lại có những quan điểm trái chiều về một việc làm đầy nghĩa cử, trách nhiệm của hậu thế đối với bậc vĩ nhân?

. Hiện trạng Khu di tích mộ bác sĩ A.Yersin

Chiều 21-11, sau khi nhận được những thông tin về việc tôn tạo KDT mộ bác sĩ A.Yersin, chúng tôi đã đến KDT này. Con đường dẫn vào KDT tính từ Quốc lộ 1A có chiều dài khoảng 800m, đó là một con đường đất hai bên cỏ mọc um tùm, nhiều chỗ lấn hết cả lối đi. Dấu vết của những trận mưa mấy ngày trước còn đọng lại là một số vũng bùn lầy nằm rải rác trên mặt đường. Một người bạn đi cùng tôi đã phải thốt lên: “Đường vào mộ của danh nhân mà sao khó đi quá”. Quả thật, nhìn những chiếc ô tô cẩn trọng nhích bánh chật vật trên đoạn đường tìm đến nơi an nghỉ của bác sĩ A.Yersin - một bậc vĩ nhân được cả thế giới ngưỡng vọng, được người dân Nha Trang - Khánh Hòa quý trọng, chúng tôi không khỏi chạnh lòng. Cũng dọc dài trên con đường đó, chúng tôi không thấy xuất hiện một quầy hàng nhỏ nào của người dân địa phương bán đồ lưu niệm như những KDT về các bậc danh nhân khác. Tất cả những đồ lễ vào viếng mộ đều được khách tham quan chuẩn bị từ nơi khác mang đến.

KDT mộ bác sĩ A.Yersin tọa lạc trên ngọn đồi Núi Một bao gồm các hạng mục như: cổng vào, ngôi mộ, ngôi thủ kỳ, bia đá ghi tóm tắt tiểu sử. Từ cổng vào lên đến ngôi mộ có lối đi được lát bằng đá chẻ, khuôn viên khu mộ được trồng nhiều loại cây khác nhau. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ sẽ thấy một số hạng mục của KDT đã bắt đầu có dấu hiệu xuống cấp. Chẳng hạn, ở nắp ngôi mộ xuất hiện một vết nứt nhỏ chạy dài theo chiều dọc từ đầu đến chân mộ; chân đế của bia đá hơi ngả về phía sau, nếu không được khắc phục có thể đổ bởi những trận mưa. Theo tìm hiểu của chúng tôi, các hạng mục kể trên đều không phải được giữ nguyên trạng từ năm 1943 (năm mất của bác sĩ A.Yersin). Theo tài liệu “Khánh Hòa di tích - danh thắng tiêu biểu” do Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Trung tâm Quản lý di tích và danh lam thắng cảnh tỉnh phát hành tháng 9-2011 có ghi: “Khu mộ được xây dựng ngày 3-3-1943, sau khi bác sĩ A.Yersin qua đời để thể hiện lòng biết ơn, sự tôn kính của nhân dân Khánh Hòa đối với ông. Trước kia, mộ được xây dựng theo kiểu hình áo quan tài, có chữ thập đặt lên trên. Trải qua thời gian, mộ bị xuống cấp. Sau năm 1975, nhân dân Khánh Hòa đã xây dựng lại mộ ông như hiện nay”. Ngôi thủ kỳ được xây dựng vào năm 1962, dùng để đặt một bát nhang nhỏ và tấm ảnh chân dung bác sĩ A.Yersin. Còn tấm bia đá cũng mới được lập vào năm 1992, sau khi di tích được xếp hạng di tích cấp quốc gia. Theo nhà thơ Giang Nam - nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa, thời ông còn tại chức, chính ông đã đi xin phép Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) để được phép đặt tấm bia đá ghi tóm tắt tiểu sử bác sĩ A.Yersin bằng song ngữ Việt - Pháp. Như vậy, có thể thấy, việc tôn tạo KDT mộ bác sĩ A.Yersin không phải là chưa có tiền lệ, mà đây là việc làm đã được người dân và chính quyền tỉnh Khánh Hòa thực hiện từ nhiều năm về trước để có được hiện trạng như thực tại. Tuy nhiên, trải qua thời gian, cùng với những yêu cầu của việc phát huy giá trị di tích vào đời sống, việc tôn tạo KDT mộ bác sĩ A.Yersin một lần nữa lại được đặt ra. Bởi suy cho cùng, di tích lịch sử, văn hóa không chỉ cần được bảo tồn mà yêu cầu phát huy giá trị di tích cũng không kém phần quan trọng.

. Cần một phương án hợp tình, hợp lý

Chủ trương tôn tạo KDT mộ bác sĩ A.Yersin không phải đến bây giờ mới được đề cập đến. Từ năm 2004, vấn đề này đã được đưa ra bàn thảo. Phải khẳng định ngay rằng: Việc tôn tạo KDT mộ bác sĩ A.Yersin là một việc làm cần thiết. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra ở đây chính là việc tôn tạo với phương án như thế nào để vừa giữ được những giá trị mang tính lịch sử, tâm linh vừa đảm bảo tính thẩm mỹ, hài hòa các mặt liên quan đến di tích là điều quan trọng. Giáo sư, bác sĩ Dedet - Trường Đại học Y Montpellier (Pháp) trong một lần đến viếng mộ bác sĩ A.Yersin đã bày tỏ: “Nếu có một kế hoạch tôn tạo KDT mộ bác sĩ A.Yersin, theo tôi, các bạn nên tìm hiểu và xây dựng phương án tôn tạo thật kỹ lưỡng; cần xác định được thế mạnh của di tích đã được người dân gìn giữ từ nhiều năm qua cũng như những hạng mục cần làm mới”. Ngày 23-11-2011, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Thị Thế Trâm - Chủ tịch Hội Ái mộ Yersin đã ký văn bản gửi Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch, trong đó kiến nghị: “Hiện nay, con đường khoảng 800m từ Quốc lộ 1A vào khuôn viên mộ quá xấu, nguy hiểm, cần được khẩn trương nâng cấp. Các hạng mục bãi đậu xe, nhà chờ để nghỉ ngơi, nước uống, quầy sách và văn hóa phẩm khác, vật phẩm lưu niệm phù hợp… phục vụ tuyên truyền về Yersin và đất nước, con người Khánh Hòa - Việt Nam chưa có, cần sớm được xây dựng ở vị trí thích hợp bên ngoài khu vực bảo vệ này”.

Trong chuyến khảo sát KDT mộ bác sĩ A.Yersin vào ngày 21-11 để tìm ra phương án tối ưu cho việc tôn tạo di tích này, ông Nguyễn Chiến Thắng - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa đã có cuộc trao đổi với Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Thị Thế Trâm rằng, lãnh đạo tỉnh sẽ tiếp thu những ý kiến góp ý để việc tôn tạo KDT được khang trang hơn, đẹp hơn, thuận tiện hơn cho khách tham quan viếng mộ mà vẫn đảm bảo các giá trị vốn có của di tích, nhất là tinh thần Yersin. Cũng tại đây, ông Chủ tịch UBND tỉnh đã phác thảo dự kiến phương án tôn tạo đối với di tích này. Nếu so với phương án do một doanh nghiệp đưa ra trước đó thì phương án của ông Nguyễn Chiến Thắng đã có những sự khác biệt theo hướng hợp tình, hợp lý hơn.

Có thể thấy, việc tôn tạo KDT mộ bác sĩ A.Yersin là việc cần làm. Tuy nhiên, chúng ta không thể thực hiện nó một cách vội vàng mà cần có sự nghiên cứu, xem xét một cách kỹ lưỡng trên tất cả các phương diện. Trong khi mọi chuyện vẫn còn đang trong phạm vi bàn bạc, dư luận cần có những ý kiến đóng góp tích cực cho nghĩa cử này. Bảo tồn di tích là việc làm quan trọng, nhưng giá trị của di tích có trường tồn hay không lại phụ thuộc vào việc chúng ta phát huy nó trong cuộc sống hôm nay và mai sau như thế nào.

GIANG ĐÌNH